Τρίτη 27 Νοεμβρίου 2012

Τα Εκπληκτικά της Μέλισσας


-Μια τυπική κυψέλη την άνοιξη περιέχει περίπου 50-80.000 μέλισσες
-Μόνο μία μέλισσα είναι αναπαραγωγική. Η βασίλισσα (σε φυσιολογικές καταστάσεις).
-Η βασίλισσα τρέφεται (από το στάδιο του αυγού μέχρι το θάνατό της) μόνο με βασιλικό πολτό.
-Ο βασιλικός πολτός παράγεται από τις τροφούς μέλισσες (αδενική έκκριση).
-Η βασίλισσα την άνοιξη γεννά από 1500 έως 3000 αυγά την ημέρα. Περίπου 2 με 3 φορές το βάρος της! Είναι σχεδόν διπλάσια από την εργάτρια και ζει 30 φορές παραπάνω.
-Η βασίλισσα ζει από 3 έως 4 χρόνια.
-Η βασίλισσα θα βγει από την κυψέλη μόνο μια φορά στη ζωή της. Στο παρθενικό της αυτό ταξίδι θα ζευγαρωθεί με περίπου 15-20 κηφήνες, το σπέρμα των οποίων θα διατηρήσει σε ειδικό μέρος του σώματός της σε όλη τη ζωή της.
-Ο μέσος όρος ζωής μιας εργάτριας μέλισσας το καλοκαίρι είναι 4 με 6 βδομάδες και το χειμώνα 3 με 4 μήνες.
-Μια μέλισσα θα συλλέξει κατά τη διάρκεια της ζωής της λιγότερο από το 1/4 του κουταλιού (γλυκού) μέλι.
-Το εξαγωνικό σχήμα κελιών της κηρήθρας αξιοποιεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τον διαθέσιμο χώρο, από άποψη οικονομίας υλικού, χωρητικότητας και σταθερότητας
-Χρειάζονται περίπου 5 κιλά νέκταρ για να παραχθεί 1 κιλό μέλι. Για κάθε γραμμάριο νέκταρ η κάθε μέλισσα θα εργαστεί περίπου 3 μέρες.
-Περίπου 8-9 κιλά μέλι θα καταναλώσουν οι μέλισσες για να παραχθεί 1 κιλό κερί.
-Για ένα κιλό μέλι θα απαιτηθούν 89.000 χιλιόμετρα πτήσης και κάπου 2.000.000 επισκέψεις λουλουδιών.
-Από τη γέννηση του αυγού θα χρειαστούν 21 μέρες για να δημιουργηθεί ένα τέλειο έντομο εργάτριας, 24 μέρες για τον κηφήνα και 16 μέρες για τη βασίλισσα.
-Το πρώτο καθήκον της νέας εργάτριας είναι αυτό της τροφού.
-Η ταχύτητα πτήσης μιας μέλισσας είναι 41 Km/h
-Η ακτίνα πτήσης για ανεύρεση τροφής φτάνει τα 3 με 4 χιλιόμετρα. Μπορεί να φτάσει και τα 6 χιλιόμετρα σε περιόδους έλλειψης.
-Με την ενέργεια 28 γραμμαρίων μελιού μια μέλισσα θα πετούσε το γύρο της γης.
-Η γύρη αποτελεί την πρωτεΐνη των μελισσών.
-Όλες οι μέλισσες στην κυψέλη είναι θηλυκές εκτός των κηφήνων.
-Οι κηφήνες αποτελούν πολύ λιγότερο από το 1% του πληθυσμού.
-Το χειμώνα δεν υπάρχουν καθόλου κηφήνες στην κυψέλη.
-Ο κηφήνας είναι αποτέλεσμα παρθενογένεσης (αγονιμοποίητο αυγό).
-Ο κηφήνας δεν έχει κεντρί.
-Ο κηφήνας δεν τρέφεται μόνος του. Όπως και η βασίλισσα τρέφεται από τις εργάτριες τροφούς.
-Μοναδικός ρόλος του κηφήνα είναι η γονιμοποίηση της βασίλισσας, παίζει κάποιο ρόλο και στην θερμοκρασία της κυψέλης.
-Η εσωτερική θερμοκρασία της κυψέλης (ανεξαρτήτως εξωτερικών συνθηκών) είναι 35 βαθμοί κελσίου (όταν υπάρχει γόνος) και 25 αντίστοιχα όταν το μελίσσι έχει ξεγονιάσει. Η σχετική υγρασία διατηρείται στο 50%.
-Στην θερμοκρασία των +18°C οι μέλισσες αρχίζουν να συσπειρώνονται πλησιάζοντας η μια την άλλη ανάμεσα στους διαδρόμους των κηρηθρών.
-Οι 8°C είναι η κρίσιμη θερμοκρασία. Κάτω από αυτήν η μέλισσα ακινητοποιείται και πεθαίνει.
-Η ιδιότητα της θερμικής ομοιόστασης επιτρέπει στο μελίσσι να αντιμετωπίζει με επιτυχία τόσο τις υπερβολικά υψηλές θερμοκρασίες έως και +73 °C, όσο και εξαιρετικά χαμηλές έως -80°C, αρκεί να έχει άμεση πρόσβαση σε νερό στην πρώτη περίπτωση και επαρκείς τροφές (μέλι) αποθηκευμένο στις κηρήθρες στη δεύτερη.
-Το μελίσσι κατορθώνει να δαπανά τη μικρότερη ανά μονάδα βιομάζας ποσότητα θερμότητας για να ξεχειμωνιάσει σε σύγκριση με όλα τα θηλαστικά.

Πέμπτη 22 Νοεμβρίου 2012

Μικροί Μάστορες με πολύ ΜΥΑΛΟ


Κηρήθρες δε χτίζονται μέσα στην κυψέλη διαρκώς, όμως όταν χρειαστούν, χτίζονται πολύ γρήγορα. Η φωτογραφία δείχνει τι κατόρθωσαν να φτιάξουν οι μικροί αυτοί μάστορες μέσα σε λίγες ώρες. Βλέπουμε ακόμα ότι το χτίσιμο αρχίζει από επάνω και συνεχίζεται ακριβώς κατακόρυφα προς τα κάτω. Κάθε κηρήθρα αποτελείται από αρκετές χιλιάδες μικρά, κέρινα δωμάτια ή «κελιά», που χρησιμεύουν άλλοτε σαν παιδικά δωμάτια και άλλοτε σαν αποθήκες για την τροφή. Τα κελιά έχουν μια σκόπιμη διάταξη, που προκαλεί εντύπωση.

Αν κόψουμε μια κηρήθρα εγκάρσια, από επάνω προς τα κάτω, θα αποκτήσουμε μια εικόνα όπως του σχήματος δίπλα. Η κηρήθρα έχει ένα μεσότοιχο (Μ) που, όπως και τα άλλα μέρη, φτιάχνεται από κερί που αποτελεί τον κοινό πυθμένα για τα κελιά, που είναι τοποθετημένα προς τις δύο πλευρές. Οι βαθουλωτοί πυθμένες είναι επιδέξια χωμένοι ο ένας μέσα στον άλλο, έτσι που ν’ αξιοποιείται άριστα ο χώρος. Τα κελιά παρουσιάζουν μικρή κλίση, τόση που είναι αρκετή, ώστε τα τοποθετημένα μέσα σ’ αυτά λεπτόρρευστα αποθέματα μελιού να μη μπορούν να στάζουν. Το αξιοπρόσεκτο όμως είναι ότι τα πλαϊνά τοιχώματα των κελιών σχηματίζουν μεταξύ τους εξάγωνα. Οι μέλισσες θα μπορούσαν βέβαια κι αυτές να χτίζουν τα κελιά τους το ίδιο καλά με τα κυκλικά τοιχώματα, όπως πράγματι τα φτιάχνουν οι βομβίνοι ή να διαλέξουν άλλες μορφές.
Όμως με κυκλικά ή τυχόν οκτάγωνα κελιά θα έμεναν μεταξύ τους αχρησιμοποίητοι χώροι και αυτό θα ήταν σπατάλη χώρου. Επίσης κάθε κελί θα έπρεπε να έχει εξολοκλήρου ή κατά ένα μέρος τα αποκλειστικά δικά του τοιχώματα και αυτό θα ήταν σπατάλη υλικού. Με τρίγωνα ή εξάγωνα κελιά παύουν να υπάρχουν και τα δύο μειονεκτήματα, διότι κάθε τοίχωμα θα είναι κοινό σ’ όλη του την έκταση για δύο γειτονικά κελιά, κι επομένως αξιοποιείται δύο φορές και δεν παραμένουν ενδιάμεσοι κενοί χώροι. Τα τρίγωνα, τετράγωνα και εξάγωνα της εικόνας είναι έτσι σχεδιασμένα ώστε να καλύπτουν ακριβώς ισομεγέθεις επιφάνειες.
Σ΄ αυτά λοιπόν τα κελιά με το ίδιο βάθος, θα χωρούσε η ίδια ποσότητα μέλι. Από τα τρία όμως αυτά γεωμετρικά σχήματα με την ίδια επιφάνεια τα εξάγωνα έχουν την πιο μικρή περίμετρο. Επομένως για την ολοκλήρωση της κατασκευής των εξάγωνων κελιών, με ίδια χωρητικότητα, απαιτείται το πιο λίγο υλικό κατασκευής.



Οι μέλισσες λοιπόν έχουν βρει με τα εξάγωνα κελιά τους, πράγματι την καλύτερη και την οικονομικότερη μορφή, που μπορεί κανείς να σκεφτεί. Ένας χτίστης θα χρειαζόταν για την διεκπεραίωση ενός τόσο κανονικού χτισίματος, ένα νήμα της στάθμης και ένα μοιρογνωμόνιο. Οι μέλισσες μετρούν τις γωνίες πιθανόν με τα πολλά τριχίδια αφής που έχουν στο κεφάλι και στις κεραίες. Ωστόσο, τίποτα δεν είναι εξακριβωμένο γύρω από το θέμα αυτό. Το σώμα των μελισσών είναι εφοδιασμένο με μια ζωντανή αεροστάθμη.


Το κεφάλι τους δηλαδή στηρίζεται πιο ψηλά από το κέντρο βάρους του, σε δύο προεξοχές του στήθους από χιτίνη (Ζ στην εικόνα). Όταν στέκεται η μέλισσα επάνω στην κηρήθρα, με το κεφάλι προς τα πάνω, τότε η βαρύτητά της το τραβάει προς το στήθος. Ένας σωρός από πάρα πολλά ευαίσθητα αισθητήρια κύτταρα αφής στην κορυφή των προεξοχών από χιτίνη, κάνει να γίνονται αντιληπτές αυτές οι περιστροφικές κινήσεις. Όταν το κεφάλι είναι προς τα κάτω, η περιστροφή δρα κατά την αντίθετη έννοια, και κάθε λοξή θέση προκαλεί μιαν άλλη χαρακτηριστική κατανομή της πίεσης, επάνω στο σωρό των αισθητηρίων κυττάρων. Έτσι οι μέλισσες είναι σε θέση να ελέγχουν τη στάση του ίδιου τους του σώματος και ταυτόχρονα την τοποθέτηση της κηρήθρας στο χώρο. Αν κανείς τους καταστρέψει το όργανο αυτό με το οποίο αντιλαμβάνονται την κατεύθυνση της βαρύτητας, τότε οι μέλισσες σταματούν την οικοδομική τους δραστηριότητα και έτσι βρίσκουμε στο πάτωμα αχρησιμοποίητα τα κέρινα λέπια που παράγουν.

Από το βραβευμένο με Nobel  βιβλίο του Karl von Frish "Από τη ζωή των μελισσών"