Έκρηξη νοθείας και «ελληνοποιήσεων» στο μέλι

ΕΛΛΑΔΑ

Ρεπορτάζ

Zoom στα Νέα

16 Μαΐου 2023, 05:30

Αθρόες οι εισαγωγές από την Κίνα και η ανάμειξη με υποκατάστατα με βάση το ρύζι ή αμυλοσιρόπια, ακόμη και τοξικά χρώματα - Με συστήματα σύγχρονης τεχνολογίας αλλοιώνουν τα χαρακτηριστικά των προϊόντων.

Το μέλι παραμένει δημοφιλές – ιδίως ανάμεσα σε αυτούς που ακολουθούν υγιεινή διατροφή – ακριβώς επειδή δεν είναι ένα βιομηχανικό προϊόν. Για να έχουμε μέλι όμως χρειαζόμαστε μελίσσια, μελισσοκόμους, αλλά και αναζήτηση των περιοχών όπου μπορεί να γίνει παραγωγή, κάτι που συνεπάγεται επιπλέον κόστος.

Ταυτόχρονα, η παραγωγή του μελιού στη χώρα μας δεν καλύπτει τη ζήτηση. Αυτό το κενό στην εγχώρια αγορά είναι που αποπειρώνται να καλύψουν «παραγωγοί» υποκύπτοντας στον διπλό πειρασμό της νοθείας και της «ελληνοποίησης» εισαγόμενου μελιού, υποβαθμίζοντας το προϊόν που φτάνει στον καταναλωτή αλλά και πλήττοντας την εγχώρια μελισσοκομία.

Από τους πρωταθλητές της νοθείας

Το μέλι που οι καταναλωτές βρίσκουν στα ράφια διαφημίζεται συνηθέστερα ως «ελληνικό προϊόν», με τα συστατικά να αναγράφονται στο πίσω μέρος της συσκευασίας. Οταν όμως πρόκειται για προϊόν μικρότερων παραγωγών αυτή η… πολυτέλεια δεν υπάρχει και η ποιότητα επαφίεται στη φερεγγυότητα του μελισσοκόμου. Στην πράξη, ωστόσο, το μέλι συγκαταλέγεται ανάμεσα στα 10 τρόφιμα που υπόκεινται πιο συχνά σε νοθεία. Η ανάμειξη γίνεται με υποκατάστατα με βάση το ρύζι ή αμυλοσιρόπια.

Οπως αναφέρει, μιλώντας στα «ΝΕΑ», η Χρυσούλα Τανανάκη, αναπληρώτρια καθηγήτρια του Εργαστηρίου Μελισσοκομίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, «υπάρχει νοθευμένο μέλι που περιέχει ποσότητες σιροπιού με μεγάλες περιεκτικότητες σε φρουκτόζη και στο οποίο προστίθενται ακόμη άρωμα και χρώμα». «Πριν από δύο χρόνια έχει βρεθεί καραμελόχρωμα, που είναι τοξικό», σπεύδει να προσθέσει ο Βασίλης Αλιχός, γραμματέας του Μελισσοκομικού Συλλόγου Αχαΐας.

Από την πλευρά του, ο Γιώργος Λεχουρίτης, πρόεδρος του Ινστιτούτου Καταναλωτών, υπογραμμίζει πως υπάρχουν «συστήματα σύγχρονης τεχνολογίας που αλλοιώνουν τα χαρακτηριστικά των προϊόντων, ενώ η νόθευση είναι τόσο μεγάλη που ο κόσμος δεν μπορεί να προστατευτεί».

Κατά την τελευταία τριετία 2020-2022 πραγματοποιήθηκαν στα εργαστήρια της Γενικής Διεύθυνσης του Γενικού Χημείου του κράτους εργαστηριακοί έλεγχοι 548 δειγμάτων μελιών, τα οποία προσκομίστηκαν από διάφορες αρχές. Από αυτά, τα 110 χαρακτηρίστηκαν «μη κανονικά» για διάφορες παραμέτρους και τα 14 από τα «μη κανονικά» δείγματα μελιών αποδείχθηκαν νοθευμένα.

Ο ΕΦΕΤ την περίοδο 2019-2022 διενήργησε 165 ελέγχους και έλαβε προς εξέταση 387 δείγματα, εκ των οποίων τα 325 δείγματα ήταν ενταγμένα στο πλαίσιο προγραμμάτων ποιότητας και νοθείας και τα υπόλοιπα 62 ελήφθησαν στο πλαίσιο έκτακτων ελέγχων έπειτα από καταγγελίες από τις αρμόδιες Αρχές των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Σε αυτά εντοπίστηκαν και πέντε περιπτώσεις μελιών νοθευμένων με εξωγενή σάκχαρα.

Παράλληλα, ερευνήθηκαν από τον ΕΦΕΤ επτά επιχειρήσεις επεξεργασίας, τυποποίησης και εμπορίας, εκ των οποίων τρεις θεωρήθηκαν, βάσει των αποτελεσμάτων των αναλύσεων, ύποπτες για απάτη ή συνέργεια σε απάτη. Το φαινόμενο της νοθείας στο μέλι, βέβαια, δεν είναι μόνο ελληνικό. Σύμφωνα με έρευνα της Ευρωπαϊκής Ενωσης, από τα 320 δείγματα που ελέγχθηκαν από τις αρμόδιες Αρχές των χωρών που συμμετείχαν, τα 147 (46%) κρίθηκαν ύποπτα.

Εισαγωγές αμφιβόλου ποιότητας

Οπως εξηγεί ο Βασίλης Αλιχός, «το μέλι που παράγεται εντός της Ευρωπαϊκής Ενωσης δεν επαρκεί, γι’ αυτό γίνονται εισαγωγές από τρίτες χώρες». Η χώρα από την οποία εισάγεται η μεγαλύτερη ποσότητα μελιού στην Ελλάδα είναι η Κίνα. Σύμφωνα με την Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων, κατά τη χρονική περίοδο 2020-2023 πραγματοποιήθηκαν συνολικά 72 εισαγωγές μελιού από την Κίνα, συνολικής αξίας 2.679.951 ευρώ και καθαρής μάζας 1.991.174 κιλών, μέσω του Γ’ Τελωνείου Εισαγωγής Πειραιά και του Α’ Τελωνείου Εισαγωγών-Εξαγωγών Θεσσαλονίκης.

Το πρόβλημα με τις αθρόες εισαγωγές μελιού από την ασιατική χώρα είναι ότι δεν μπορεί να πιστοποιηθεί εκ των προτέρων και με σιγουριά η ποιότητα του προϊόντος. Μάλιστα, σε ευρωπαϊκό επίπεδο εκτιμάται ότι στο 74% των ποσοτήτων που εισάγονταν από την Κίνα υπάρχει υποψία νοθείας.

Την κατάσταση δυσχεραίνει περαιτέρω η αδυναμία καταγραφής της ακριβούς προέλευσης των εισαγόμενων ποσοτήτων, γεγονός που εκμεταλλεύονται όσοι προχωρούν σε «ελληνοποιήσεις». Οπως εξηγεί ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Μελισσοκομικών Συλλόγων Ελλάδος Αναστάσιος Ποντίκης, «το μέλι που εισάγεται από την Κίνα περνάει από μεμβράνες και με τον τρόπο αυτόν αφαιρούνται οι γυρεόκοκκοι που μπορούν να «προδώσουν» την προέλευσή του».

Νοθευμένα προϊόντα και στα ράφια των σουπερμάρκετ

Ολα τα παραπάνω, όπως είναι αναμενόμενο, έχουν γεννήσει ανησυχία στους καταναλωτές, καθώς είναι πλέον αδύνατο να γνωρίζουν με βεβαιότητα εάν αυτό που αγοράζουν είναι όντως… μέλι. Οπως, μάλιστα, επισημαίνει ο Στρατής Ταξείδης, γεωπόνος του Μελισσοκομικού Συνεταιρισμού Λέσβου, περιστατικά νοθείας έχουν διαπιστωθεί ακόμη και στα ράφια των αλυσίδων σουπερμάρκετ, «με τον καταναλωτή να παραπλανάται, αφού πληρώνει κάτι που δεν ανταποκρίνεται στη νομοθεσία της χώρας μας».

Από τη μεριά του, ο Ανδρέας Μπέκας, τεχνολόγος Γεωπονίας, υποστηρίζει πως «ο μόνος τρόπος ο καταναλωτής να αποφύγει τις παγίδες είναι να προμηθεύεται μέλι από παραγωγούς που γνωρίζει προσωπικά και εμπιστεύεται». Ομως, ο γενικός γραμματέας Εμπορίου και Προστασίας του Καταναλωτή Σωτήρης Αναγνωστόπουλος έχει διαφορετική άποψη: «Ο καταναλωτής πρέπει να προσέχει διπλά όταν προμηθεύεται χύμα μέλι. Μόνο για τα συσκευασμένα προϊόντα μπορούμε να έχουμε σαφή εικόνα από πού προέρχονται».

Από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, τέλος, επισημαίνουν ότι για την αντιμετώπιση των φαινομένων νοθείας στο μέλι θεσπίστηκε το Εθνικό Μελισσοκομικό Μητρώο και η Ατομική Ψηφιακή Μελισσοκομική Ταυτότητα. Ενα επιπλέον εργαλείο είναι η ψηφιακή υπηρεσία e-honey, που αποτυπώνει βήμα-βήμα την πορεία του προϊόντος στην αλυσίδα παραγωγής, στο πλαίσιο της εφαρμογής συστήματος ιχνηλασιμότητας των μελισσοκομικών παραγώγων.

Έντυπη έκδοση «ΤΑ ΝΕΑ»

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΜΕΡΑ ΤΗΣ ΜΕΛΙΣΣΑΣ

 

Βιο-εντομοκτόνα χωρίς επιπτώσεις στις μέλισσες θα αναπτύξουν Έλληνες και ξένοι ερευνητές

 

Ένα νέο ευρωπαϊκό πρόγραμμα, το CypTox, θα βασισθεί στην βιοτεχνολογία και στη γενετική μηχανική, προκειμένου να αναπτύξει αποτελεσματικά και εκλεκτικά βιο-εντομοκτόνα, με έμφαση την ασφάλειά τους για τις μέλισσες.

Συντονιστής του έργου είναι το Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας (ΙΜΒΒ) του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), με χρηματοδότηση από το πρόγραμμα «Ορίζων 2020» (Horizon 2020) της ΕΕ. Την ευθύνη έχει η ομάδα του καθηγητή Γιάννη Βόντα στο ΙΜΒΒ-ΙΤΕ, σε συνεργασία με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και με τη συμμετοχή ερευνητικών ιδρυμάτων και εταιρειών από πολλές χώρες της Ευρώπης, καθώς και του πανεπιστημίου του Κεντάκι των ΗΠΑ.

Το ερευνητικό πρόγραμμα CypTox έχει ως αντικείμενο την ανάπτυξη αποτελεσματικών εντομοκτόνων έναντι σημαντικών εχθρών των κηπευτικών και των άλλων καλλιεργειών, με έμφαση στην εκλεκτικότητα και στην ασφάλεια των χημικών για τις μέλισσες και τους άλλους επικονιαστές. Η ερευνητική προσπάθεια θα βασισθεί στη βιοτεχνολογία και στη γενετική μηχανική, προκειμένου να αξιοποιηθεί το μεταβολικό «μονοπάτι» της αποτοξικοποίησης των κυτοχρωμικών οξειδασών P450s (cytochrome P450s) των εντόμων. Το μονοπάτι αυτό έχει δειχθεί ότι μπορεί να διασπά ή να ενεργοποιεί φιλικές προς το περιβάλλον εντομοκτόνες ουσίες κατά βάση φυσικής προέλευσης (green chemicals), έτσι ώστε να επιτρέπει την εκδήλωση τοξικότητας επιλεκτικά μόνο στον εχθρό αλλά όχι στις μέλισσες.

Στο έργο, που έχει διάρκεια τέσσερα χρόνια και που ξεκίνησε επίσημα σήμερα με τη διεξαγωγή εναρκτήριας ημερίδας, δίνεται σημαντική έμφαση στην εκπαίδευση νέων ερευνητών, στη διεθνή δικτύωση, αλλά και στην ανάδειξη της αναγκαιότητας ανάπτυξης βιο-εντομοκτόνων νέας γενιάς, τα οποία είναι απολύτως απαραίτητα για τη διασφάλιση της γεωργικής παραγωγής και της επάρκειας τροφίμων, που απειλούνται από τους εχθρούς των καλλιεργειών.

«Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα πρωτοποριακό ερευνητικό πρόγραμμα, που θα συνεισφέρει καινοτόμες λύσεις στην καταπολέμηση των επιβλαβών εντόμων, με σημαντικά οφέλη στην ανάπτυξη του αγροδιατροφικού τομέα, το οποίο προβάλλει διεθνώς το ΙΜΒΒ-ΙΤΕ και την Ελλάδα», τόνισαν ο διευθυντής του ΙΜΒΒ δρ Ιωάννης Ταλιανίδης και ο πρόεδρος του ΔΣ του ΙΤΕ καθηγητής Νεκτάριος Ταβερναράκης, όπως αναφέρεται σε σχετική ανακοίνωση του Ιδρύματος.

Οι δυνατότητες της Πρόπολης

Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό "Μελισσοκομική Επιθεώρηση" τεύχος 275 
 

 

Η απάτη με το «μέλι» που δεν είναι μέλι

Γιατί ο ΕΦΕΤ προχώρησε σε απόσυρση μελιών από την αγορά. Πότε θεωρείται νοθευμένο, τι μαρτυρά η χρήση καραμελοχρώματος από τους εμπόρους. Γράφει ο πρώην πρόεδρος του Ενιαίου Φορέα Νίκος Κατσαρός.

Ο ΕΦΕΤ πρόσφατα (9/10/2020) ανακοίνωσε ότι στο πλαίσιο του προγράμματος «επίσημος έλεγχος για τη νοθεία του μελιού έτους 2020, διαπίστωσε ότι συγκεκριμένες εταιρείες συσκεύαζαν και διέθεταν στο εμπόριο «μέλια» με διάφορες ονομασίες, που σύμφωνα με την ανακοίνωση περιείχαν χημική ουσία που ήταν δείκτης παρουσίας της χρωστικής καραμελόχρωμα (Ε150c και Ε125d), που δεν επιτρέπεται στο μέλι και η ανακοίνωση καταλήγει ότι «τα μέλια αυτά χαρακτηρίστηκαν ΜΗ ΚΑΝΟΝΙΚΑ-ΜΗ ΑΣΦΑΛΗ».
«Τα μέλια αυτά αποσύρθηκαν από την αγορά και ο ΕΦΕΤ ζήτησε από όσους τα έχουν προμηθευτεί να μην τα καταναλώσουν».

Ποια είναι όμως η πραγματικότητα:

1. Στο μέλι, ως φυσικό προϊόν, δεν επιτρέπεται η προσθήκη καμίας άλλης ουσίας. Αν προστεθεί κάτι, είναι νοθεία και το προϊόν δεν είναι μέλι.
2. Η προσθήκη καραμελοχρώματος (Ε150c και Ε125d) στο ελληνικό μέλι δεν έχει νόημα. Τα ελληνικά μέλια από τη φύση τους δεν χρειάζονται καμία «βελτίωση». Προφανώς η χρήση καραμελοχρώματος (Ε150c και Ε125d) καλύπτει άλλες πρακτικές νοθείας, γι' αυτό και οι τιμές στο ράφι αυτών των «ελληνικών μελιών» είναι τόσο φθηνές. Άρα τα «μέλια» των νοθευμένων δειγμάτων δεν ήταν μέλια.
3. Η νοθεία με το καραμελόχρωμα (Ε150c και Ε125d) δεν αφορά τους μελισσοκόμους αλλά τις συγκεκριμένες εταιρείες για δικούς τους ύποπτους λόγους.
4. Η τεχνική αυτή χρησιμοποιείται στο εξωτερικό για να «βάφουν» σιρόπια ζάχαρης που είναι ανοιχτόχρωμα.
5. Το κράτος όταν κινηθεί έγκαιρα και σωστά, περιορίζει τη νοθεία.
6. Εάν οι έλεγχοι γίνουν και στις πύλες εισόδου της χώρας, τότε θα περιορισθεί και το μέγεθος των ελληνοποιήσεων του μελιού, που είναι πραγματική μάστιγα. Μέλια από τη Βουλγαρία και άλλες χώρες -πρώην Ανατολικές Χώρες και χώρες της Νότιας Ασίας- των οποίων τα μέλια είναι άχρωμα εισάγονται και προστίθεται άρωμα (εσάνς) και καραμελόχρωμα (Ε150c και Ε125d) και βαφτίζονται ελληνικά.
7. Να διαβάζει ο καταναλωτής προσεκτικά την ετικέτα. Η ελληνική νομοθεσία επιβάλλει την αναγραφή της χώρας καταγωγής του μελιού.
8. Ο καταναλωτής να εμπιστεύεται τους κρατικούς ελέγχους. Οι κρατικοί μηχανισμοί και οι νόμιμοι φορείς του κλάδου φροντίζουν για την ασφάλεια και προστασία του μελιού.

Το μέλι, το νέκταρ των θεών, δεν είναι απλά μία γλυκιά ουσία, πλούσια σε θρεπτικά συστατικά, με άρωμα και γεύση, αλλά ένας ουσιαστικός παράγων που δρα συμπληρωματικά στην καταπολέμηση πολλών ασθενειών. Οι Ελληνες και άλλοι λαοί από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα έχουν εντάξει το μέλι στη διατροφή τους, ως ένα εξαιρετικό θεραπευτικό μέσο: είναι ο καθημερινός σύμμαχος της υγείας μας.

Αυτά βέβαια ισχύουν για το γνήσιο μέλι και όχι για τα νοθευμένα και υποβαθμισμένα φθηνά μέλια. Το ελληνικό μέλι, διεθνώς αναγνωρισμένο για τις θεραπευτικές του ιδιότητες, το μέλι των Ελλήνων μελισσοκόμων και παραγωγών, είναι το μέλι που πρέπει να επιλέγουν οι Ελληνες καταναλωτές και όχι τα φθηνά, κατώτερης και αμφισβητούμενης ποιότητας μέλια. Αγοράζουμε ελληνικά μέλια που γνωρίζουμε την προέλευση και την ανώτερη ποιότητά τους.

 

* Ο κ. Νίκος Κατσαρός είναι Π. Διευθυντής Ερευνών ΕΚΕΦΕ, Π. Πρόεδρος ΕΦΕΤ και Διευθυντής Τμήματος Διατροφολογίας New York College.